طرح جامع شهر اسلامی

شهر و شهرنشینی ، امروزه از مهمترین موضوعات اجتماعی است که می تواند عناصر فرهنگی و کلیه ی فرایند های ناشی از تاثیر انسان و محیط پیرامون او را دستخوش تغییر و تحول قرار دهد. شهر مفهومی مدنی دارد. و ساخت مدنیت و الگوهای توسعه شهری نیازمند رجوع به منابع دینی نظر یه پردازی، الهام از گذشته و داشته و پیشینه ی تاریخی و متناسب سازی آن با نیازهای پیچیده و گوناگون انسان معاصر است .

عنوان " شهر اسلامی " برخاسته از یک ضرورت و نیاز استراتژیک است. ساختن شهرها ، نحوه اداره آن و تعامل انسانها با یکدیگر در منظر اسلام یک مجموعه واحد، پویا، هماهنگ و معناداری است که غایت آن رشد و تعالی انسان و پیدایش زیستگاهی است بر اساس فطرت و در خدمت شکوفایی انسانها.

شهر، موجود زنده ای است که چنانچه از یک الگو و روش واحد و سالم در حرکت رو به رشد خود تبعیت نکند، ناهمگونی و ناسازگاری و گسست عناصر تشکیل دهنده آن و نیز ارتباطات متکثر انسانها، آرامش و بهداشت روانی را مختل و صحنه اجتماع را محلی برای تنازع و آشفتگی قرار داده و کارکردها و نقش های مختلف اجتماعی را کند و متزلزل می سازد.

ویژگیهای شهر اسلامی، همان ویژگیهایی است که عقلاء و اندیشمندان برای یک شهر آرمانی متصور هستند اندیشه شهر اسلامی، اندیشه جدیدی نیست و پیامبر اکرم بسیاری از آن قسمت از مباحث شهر اسلامی که مربوط به اخلاق شهروندان و حقوق مردم و تکالیف آنها می باشد را بر اساس آیات قرآن کریم و اهداف اسلام عزیز بیان کرده و بخش زیادی از آن را در فرصت اندک حکومت خود اجرا نمود.

بی شک اگر اندیشمندان و بزرگانی چون ارسطو، ابو نصرفارابی، خواجه نصیرالدین طوسی، خواجه نظام الملک ابن خلدون و غیره در آثار و افکار خود، اتوپیا یا مدینه فاضله را جستجو کرده و مطمح نظر قرار داده اند. بخشی از آن ناظر به ظرفیت وجودی آن در اعتقادات اسلامی و بخشی دیگر گمشده ای بوده است که هر زمان و هرمکانی انسانها به دنبال آن بوده اند.

اگر از تحقق شهر اسلامی سخن به میان آمده است صرفاً یک ایده پردازی و آرمانی دست نیافتنی و یا برداشتی جامد و غیر واقعی از اسلام نیست.

شهر اسلامی شهری نیست که قط نمادهای مذهبی در آن رخ بنماید و دستاوردهای بشر به ویژه در بخش صنعت به حاشیه رانده شود و به سنت صرف بازگشت شود.

شهر اسلامی به دنبال انتظام و تعادل بین مجموعه عناصر تشکیل دهنده جامعه شهری و ایجاد توازن و هماهنگی در عموم ساختارها، رفتارها و کنش ها و واکنشهای افراد و سامانه های شهری است تا در سایه تعالیم آسمانی، آرامش و آسایش توام با تسخیر طبیعت و شکوفاترین شهروندان را در زیستگاهی آباد و خدا محور تربیت نماید.

اسلام دکترین زندگی و آزادگی است و جامعه سازی و تمدن پردازی در ذیل آموزه های دینی ، رسالت سترگی است که دست کم چندین دهه کار مستمر نظری و عملی می طلبد.

و در این میان مهندسی شهر اسلامی جز به تعاون همه متفکران مسلمان و نهادهای علمی و فرهنگی در کلیه علوم و فنون و صنایع و تنظیم و تصویب مصوبات قانونی و عزم دولت ها در اجرای آنها به ثمر نخواهد نشست.

از بین همه فضایل برای شهر اسلامی اما کدام فضیلت بالاتر از زمینه سازی جهت ظهور حضرت ولی عصر، حجت حق (عج) است که به راستی غایت آن حضرت مشحون ساختن زمین از عدل و داد است و یاران و یاوران آن همام با تجمیع توانایی و دانایی خود در تحقق شهرهای اسلامی بیشترین نقش و تاثیر را در فراهم نمودن شرایط ظهور دارند و مفاهیم دینی را نه فقط با وعظ و خطابه، بلکه با ارائه ی بیشترین خدمت به شهروندان مسلمان و تامین مطالبات مردم و عملیاتی نمودن الگوی توسعه ایرانی اسلامی، در جان آنان نهادینه می سازند.

اصفهان بین شهرهای ایرانی اسلامی چون نگینی است بر انگشتر ایران و به راستی عروس مدائن ایران است.

در طول ازمنه و قرون گذشته در معماری و شهرسازی و در پرورش عالمان و اندیشمندان و عینیت بخشیدن به بخشی از آرمانهای اسلامی گوی سبقت را از سایر شهرها ربوده است و بسا پیش قراول کاروان هنر و معماری و مکتب ساز طرح و نقش و رنگ در اروپا و آسیا و منشا آفرینش های ادبی ، هنری، علمی و معماری و شهرسازی گشته است.

بی شک وجود این همه ظرفیت های بالقوه به عنوان سرمایه های اجتماعی، این شهر را به عنوان پایلوت جهت تحقق شهر اسلامی تبدیل نموده است و شاید علت مصوبه هیات محترم دولت جمهوری اسلامی ایران مبنی بر ایجاد دبیرخانه دائمی معماری اسلامی در شهر اصفهان عظمت و وسعت نمایش اندیشه و تفکر اسلامی در معماری و شهرسازی این کلانشهر است.

از طرفی سیاستهای کلی ابلاغی برنامه پنجم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور از طرف مقام معظم رهبری به دولت که عنوان می دارد: هویت بخشی به سیمای شهر و روستا و باز آفرینی و روز آمد سازی معماری ایرانی – اسلامی باید یکی از شاخصه های برنامه پنجم توسعه باشد. شهرداریها و استانداریها را مکلف به پیگیری مطالبات معظم له کرده است.

لذا در آستانه دهه چهارم انقلاب اسلامی ایران شهرداری اصفهان مصمم است با همراهی و مشارکت استانداری اصفهان و سایر سازمانها و نهادها ۴ هدف عمده را در دستور کار خود قرار دهد و با این روکیرد اقدام به تشکیل دبیرخانه دائمی شهر اسلامی نموده است .

۱- تبیین مبانی اندیشه اسلامی در شکل گیری فضای کالبدی شهر اسلامی

۲- مطالعه ویژگیهای کالبد شهر اسلامی

۳- مقایسه تطبیقی شهر اسلامی با شهر غربی

۴- تبیین الگوهای کاربردی برای شهر سازی نوین اسلامی

امید که در دوران انقلاب اسلامی ایران که نقطه عطف تاریخی برای تجدید حیات اسلام و امت اسلامی است بار دیگر نشان دهیم که اسلام خاستگاه مدنیت انسانی و عقلانیت اجتماعی ریشه داری است که اخلاق را با عقلانیت شریعت را با مدنیت، حقیقت را با مصلحت، آزادی را با عدالت و عرفان را با واقعیت یک کاسه کند و ریشه همه تفکیکهای شوم و نادرست را که هستی اخلاقی عقلانی و معیشتی بشر معاصر را خاکستر کرده برکند و دوباره سکه بنام تمدن عقلانی محمدی (ص) زند.

۱- ضرورت اجرای طرح

مشغول شدن مسولین به اصلاح زیر ساخت های اقتصادی ، رفع خرابی ها و محرومیت های ناشی از حکومت طاغوت و جنگ تحمیلی و از طرف دیگر تهاجم فرهنگی دشمن، آثاری مخرب و ناگوار در زمینه عدم حاکمیت اخلاق و فضایل انسانی، و عدم توسعه شهرها بر اساس هویت تاریخی و فرهنگ اسلامی بر جای گذاشت.

متاسفانه بر اثر غفلت از باز آفرینی اندیشه های اسلامی و عدم کار بست

مفاهیم دینی در اصول شهرسازی و اراده شهرها مبتنی بر توحید و تفکر توحیدی در بخش های مختلف شاهد ایرادها، اشکالها و مشکلات عدیده ای هستیم .

لذا ضروری است بحث شهر اسلامی به صورت جدی در دستور کار قرار گیرد و با متد و اسلوبی عالمانه و تشکیل نشست های تخصصی اولاً قالبها و طریقه های فکری و تئوریهای قوی جهت دستیابی به چهارچوب شهر اسلامی تدوین و سپس با بینش و تنظیم برنامه استراتژیک، شهر اسلامی ترسیم گردد و عواید و منافع ناشی از اجرای شهر اسلامی ، مسلمین را در رسیدن به این اهداف متعالی یاری بخشد.

۲- اهداف کلی طرح

۲-۱ تعیین مولفه های شهر اسلامی در شکل گیری فضای کالبدی شهر اسلامی

۲-۲ارائه راهکارهای عملیاتی جهت دستیابی به شاخصه های شهر اسلامی و شهرسازی اسلامی

۲-۳گسترش اندیشه "شهر اسلامی" در سطح کشور و تلاش برای بسط تفکر آرمانی شهر اسلامی و جهت دهی به فعالیت های فرهنگی و اجرایی در راستای اجرای مولفه های شهر اسلامی

۲-۴مقایسه تطبیقی شهر اسلامی با شهر اروپا

۲-۵ایجاد ساختارهای مشخص و نظامهای معین برای حرکت در مسیر تحقق معماری اسلامی ایرانی

۳- اهداف اختصاصی طرح

۳-۱ رسیدن به شیوه های هماهنگ و عملیاتی درخصوص تحقق اهداف شهر اسلامی

۳-۲ تحول در مهندسی و نقشه های شهرسازی و معماری اصفهان و ساختن شهر بر اساس مصوبات کارگروههای شهر اسلامی

۳-۳ تغییر در روش های اداره ی شهر به گونه ای که به نیازهای روحی و روانی شهروندان پاسخ گوید

و در حوزه های مختلف شهری قواعد و قوانین اسلامی حکمفرما باشد به عبارت دیگر مدیران مسلمان ، مدیریت شهر را به گونه ای اسلامی انجام دهند.

۳-۴ زمینه سازی جهت شکل گیری هویت فرهنگی و تاریخی اصفهان و باز آفرینی داشته ها و ارزشهای مذهبی در سطوح و لایه های مختلف اجتماعی

۴- موضوعات محیط شهری

۱- معماری و شهرسازی

۲- مردم و رفتارهای مختلف ایشان در حوزه های خانوادگی و اجتماعی

۳- امنیت شهر( بلد امین)

۴- پاکی و آراستگی شهر و هوای آن( بلد طیبه)

۵- مدیران شهری

۶- تبلیغات شهری

۷- اقتصاد شهر

۸- فعالیتهای دستگاههای فرهنگی و هیاتهای مذهبی

۹- محیط زیست شهری

۱۰-پویایی و مدرن سازی شهر

۱۱-احکام اسلامی

۱۲-باز آفرینی کلیه فضایل و ویژگیهای جامعه و شهر اسلامی

۱۳-وقف

۱۴-ایجاد و تقویت خیریه ها و خیرین شهرساز

۱۵-تعاون

۱۶-نوآوری و خلاقیت

۱۷-بانوان شهر اسلامی

۱۸-جوانان شهر اسلامی

۱۹- علم و نرم افزاری

۲۰-راههای تادیب و بازپروری شخصیت مجرمین